Sobór w Bazylei-Ferrarze-Florencji-Rzymie (1431-1445)

Zwołany przez Papieża Eugeniusza IV, który borykał się ze zwolennikami koncyliaryzmu, czyli teorii o wyższości Soboru nad Papieżem. Sobór najpierw obradował w Bazyli, gdzie m.in. próbowano porozumieć się z husytami, następnie Sobór został przeniesiony przez Papieża do Ferrary (1438-1439), jednak część obradujących pozostała w Bazylei aż do roku 1443, kontynuując „anty-sobór” w Bazylei. Wybrano tam nawet ostatniego w dziejach antypapieża, Feliksa V (1439-1449), na znak wyższości soboru nad papieżem Eugeniuszem IV. W Ferrarze Papież Eugeniusz IV przyjmuje liczną delegację grecką przybyłą z Konstantynopola, która przybyła, by zawrzeć z Rzymem unię i prosić o pomoc w walce z Turkami Osmańskimi (którzy zdobędą miasto w roku 1453). Po raz pierwszy od 869 patriarcha Konstantynopola zasiadał obok Papieża rzymskiego. Z powodu dżumy panującej w okolicach Ferrary Sobór przeniesiono do Florencji (1439- 1442), gdzie ogłoszono m.in. unię z Grekami. Grecy i Łacinnicy porozumieli się w kwestiach najbardziej różniących Rzym i Konstantynopol: Filioque, czyli pochodzenie Ducha Świętego, prymat papieski, czyściec oraz kwestia chleba, kwaszonego czy niekwaszonego, używanego we Mszy św. Niestety, unia ta nie została przyjęta przez Greków, w 1450 roku synod zebrany w kościele Hagia Sophia odrzucił uchwały Soboru i złożył z urzędu patriarchę Grzegorza III który unię podpisał. Zawarto także unie z mniejszymi Kościołami wschodnimi: Ormianami i Koptami. Następnie Sobór przeniesiono do Rzymu (1443-1445) gdzie kontynuowano obrady, m.in. zawarto unię z nestorianami, Syryjczykami, Chaldejczykami i maronitami z Cypru.

Źródła: F. Bécheau, Historia soborów, Kraków 1998, s. 161-169; K. Schatz, Sobory Powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, Kraków 2001, s. 144-158; Dokumenty Soborów Powszechnych t. III, oprac. ks. A. Baron, ks. H. Pietras SJ, Kraków 2003, s. 273- 275.